یک بام و دو هوای مسکن سازی دولت

زینب مختاری_ ملکیتا، علیرضا جعفری مدیر عامل شرکت عمران شهرهای جدید به تازگی گفته است برای بسته شدن پرونده مسکن مهر 23 هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز است. این در حالی است که از ابتدای آغاز طرح مسکن مهر (دولت نهم ) هم اکنون دست کم 15 سال می گذرد؛ زمانی که به اندازه عمر چهار دولت و سال اول دولت سیزدهم بوده است! با این وجود اما به نظر می رسد دولت بری کسب موفقیت در طرح خود، طرح مسکن مهر را فدایی خواهد کرد تا منابع بیشتری را بتواند برای تحقق وعده بزرگ نهضت ملی مسکن جذب کند.

عقب ماندگی مسکن مهر و دلایل آن 

مسکن مهر طرحی بود که محمود احمدی نژاد در سال 1386 کلید زد و جامعه هدف آن اقشار فاقد مسکن دهک های پایین بود. طرحی که به دلیل خطای محاسباتی وشعارزدگی دولت نهم، در طول راه با چالش تامین مالی روبه رو شد. در این میان نه تنها دولت برای نجات طر ح خود کاری انجام نداد زیرا قشر هدف هم نتوانست میزان آورده اولیه را تامین کند و به همین ترتیب آهنگ ساخت مسکن مهر بسیار کند و آهسته شد.

در همین موقع این طرح با دشواری بسیار مهمی به نام مکان یابی روبه رو بود؛ مشکلات تعیین مکان ساخت مسکن به اندازه ای جدی بود که تا هم اکنون نیز با گذشت 15 سال از شروع پروژه مسکن مهر، بسیاری از تقاضاکنندگان اولیه به دلیل نبود امکانات رفاهی و آموزشی مناسب و عدم دسترسی به مناطق شهری از دریافت واحد های خود دوری کرده اند.

بازار بدون تقاضا

موانع مالی مسکن مهر هنوز هم حل و فصل نشده است؛ علیرضا جعفری مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید به تازگی گفته است برای تمام کردن واحدهای مسکن مهر به 23 هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز است. او تعداد واحدهای مسکن مهر باقیمانده در شهرهای جدید را 60هزار عدد اعلام کرده که در طول یک سال قبل 10 هزار واحد آن را تحویل داده شده و 50 هزار واحد دیگر به جای مانده است. جعفری اقرار کرده است که برخی از واحد های تحویل داده شده با نواقصی مواجه هستند که باید برکنار شود.

معاون وزیر راه و شهرسازی در حالی از نواقص و کمبود منابع مسکن مهر صحبت کرده است که همان گونه که گفته شد، اکنون 15سال از شروع این پروژه می گذرد و در این مدت هیچکدام از دولت ها موفق نشده اند آن را به پایان برسانند! با این حال اما هر دولت با ایده جدیدی برای مسکن سازی به میدان آمده که البته همان طرح خود را نیز نتوانسته است به سرانجام برساند.

طرح های زیاد با بهره جویی کم

در شرایطی عمر دولت دهم به سر آمد که پروژه مسکن مهر ناتمام مانده و با مشکلات زیادی روبه رو بود.مشکلاتی که البته کارشناسان نیز از همان ابتدا بر آن تاکید داشتند. واحد های مسکن مهر بدون تقاضا کننده و نیمه کاره رها شده بودند و حالا دولت تازه نفس روحانی هم با ایده تازه ای به میدان آمد تا ساخت مسکن اجنماعی را در چارچوب طرح اقدام ملی مسکن در برنامه قرار دهد.

زمستان سال 97 هم دولت دوازدهم طرح مسکن ملی یا اقدام ملی مسکن را طرح کرد. قرار بود طی این طرح 400 هزار واحد مسکونی در شهرهای جدید و مناطق بافت فرسوده با مشارکت بخش خصوصی، شرکت باز آفرینی شهری و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ساخته شود.این طرح تا پایان دولت دوازدهم همچنان نیمه کاره بود تا دولت رئیسی طرح نهضت ملی مسکن خود را در ادامه طرح اقدام ملی مسکن روحانی مطرح کند. طرحی که در همین سال اول زمین خورده و فقط تنها با کلنگ زنی در نقاط دوردست و خالی از هرگونه امکانات رفاهی دنبال می شود!

تبعیض بودجه ای میان طرح های مسکن

بر اساس آمارهای وزارت راه از 50 هزار و احد مسکن مهر به جای مانده 40هزار واحد آن به تنهایی مربوط به شهر جدید پردیس است؛ شهری که الان پروژه های جدید نهضت ملی مسکن را هم به دوش می کشد. در همین موقع برای شهرهایی نظیر پرند و دماوند در استان تهران و نقاط مختلف حاشیه ای در کل کشور پروژه نهضت ملی مسکن تعریف شده است.با این شرایط پیشرفت این پروژه روی زمین کمتر از 10درصد بوده است. در این موقع مسئولان وزارت راه شهرسازی خواهان اجرای حدود یک میلیون واحد هستند ولی سازمان ملی زمین و مسکن اعلام کرده است هم اکنون برای 509هزار واحد پروژه تعریف شده و 194 هزار  واحد به مرحله پی ریزی رسیده است.

به نظر می رسد اندک مسیرهای جذب پول برای ساخت مسکن هم از سوی دولت به سمت نهضت ملی مسکن راهنمایی می شود تا طرح دولت سیزدهم به انتها برسد. ماده 3 قانون جهش تولید مسکن با اعلام تشکیل صندوق ملی مسکن تاکید کرده است: (( منابع این صندوق از محل منابع حاصل از واگذاری زمین های موضوع این قانون و منابع وصولی مرتبط به اجاره 99 ساله،مالیات های مرتبط با حوزه زمین،مسکن ، مستغلات و ساختمان، منبع های پیش بینی شده برای بخش مسکن در قوانین بودجه سنواتی،منبع های حاصل از بازگشت اصل و فرع خطوط اعتباری ((مسکن مهر))، اقساط برگشتی صندوق پس انداز مسکن یکم در هر سال، کمک های خیرین و سایر منابعی که در اساسنامه صندوق پیش بینی می گردد، تأمین می شود.)) این در حالی ست که همان گونه که گفته شد مسکن مهر هنوز تمام نشده و نیاز شدیدی به 23 هزار میلیارد تومان پول دارد.

واقعیت این است که طرح شتابزده نهضت ملی مسکن هم مانند مسکن مهر احمدی نژاد در طول مسیر مشکلات خود را شناخته است. حالا معلوم شده که زمین کافی برای اجرای این طرح در نقاط شهری و حتی حاشیه های شهرهای بزرگ وجود ندارد. از سمت دیگر، تورم فزاینده توان متقاضیان برای واریز آورده اولیه را از بین برده و دولت هم چون با تکیه بر وعده وام شبکه بانکی و آورده تقاضا کنندگان از نهضت ملی مسکن دم زده بود با دو بغرنج جدی زمین و پول مواجه شده است .